THY Pilotlarının Güncel Durumu Hakkında İnceleme - İşveren Alacağı İşçi Ücretinden Sınırsız Takas Edebilir mi?

Eylül 2020

31.08.2020 tarihinde Türkiye Sivil Havacılık Sendikası (“Hava-İş Sendikası”), Türk Hava Yolları A.O (“THY”) ile “26. Dönem Toplu İş Sözleşmesi’nin Covid-19 Küresel Salgın Şartlarına Uyarlanmasına Dair Protokol” imzaladığını duyurdu. İmzalanan bu protokol kapsamında kokpit personellerinin ücretlerinden %50 oranında kesinti yapılacağı belirtildi.

Bu yeni düzenleme ise akıllara pilot maaşlarından yapılmakta olan eğitim ücreti kesintisinin nasıl şekillendirileceği sorusunu getirdi. Zira bilindiği üzere, THY tarafından verilen tip eğitiminden sonra pilot adayı olarak çalışmaya başlayan ve eğitim ücretini göreve başladıktan sonra her ay düzenli şekilde ücretinden kesinti yapılması suretiyle ödemekte olan pilotlar; döviz kurunda yaşanan yükseliş sebebiyle hali hazırda gelirlerinin büyük bir bölümünü eğitim borçları için ayırmaktalar. İmzalanan işbu protokol sonrasında ise; ücretleri yarı yarıya azalacak olan pilotlar açısından eğitim masrafının ücretten takas edilmesi sırasında hangi sınırlara dikkat edilmesi gerekeceği konusunu ele almakta fayda gördük.

Ücretin takas edilmesine ilişkin en kapsayıcı düzenleme 6098 sayılı Borçlar Kanunu’nun 407/2 maddesi hükmüdür. İşbu hüküm uyarınca “İşveren, işçiden olan alacağı ile ücret borcunu işçinin rızası olmadıkça takas edemez. Ancak, işçinin kasten sebebiyet verdiği yargı kararıyla sabit bir zarardan doğan alacaklar, ücretin haczedilebilir kısmı kadar takas edilebilir.” Görüldüğü üzere ilgili madde hükmünde ücretin takas edilemeyeceği yönündeki kurala iki istisna getirilmiştir. Bunlardan ilki işçinin kasten işverene zarar vermesi ve bu durumun bir yargı kararı ile kesinleşmiş olması; ikinci ise işçinin takasa rıza vermiş olmasıdır. THY pilotlarının eğitim giderlerinin ücretlerinden kesilmesi hali; işçinin takasa rıza verdiği durumlar içerisinde kalmaktadır.

407. maddede yer alan düzenlemede; işçinin kasten verdiği zarar sonrasında yapılacak takas tutarının ücretin haczedilebilir kısmını geçemeyeceği (yani ücretin dörtte biri ile sınırlı olduğu) açıkça ifade edilirken; işçinin takasa rıza gösterdiği durumlar için bu yönde bir sınırlama getirilmemiştir. Ancak “Ücretin Korunması” başlıklı işbu maddenin getiriliş amacı da göz önüne alındığında; işverene kasten zarar veren işçinin ücreti açısından bile “dörtte bir” sınırlamasını getirmiş olan kanun koyucunun; herhangi bir zarara sebebiyet vermemiş olan işçi için bu sınırlamayı göz ardı edeceğinin kabulü elbette mümkün olmayacaktır. Kaldı ki Borçlar Kanunu’na kaynak olan İsviçre Borçlar Kanunu’nda da işçinin onayının söz konusu olduğu hallerde ücretin haczedilebilir kısmını aşan takaslara müsaade edilmemiştir.

Bu kapsamda, öğretide de kabul edildiği üzere (1), işçinin takasa onay verdiği haller için de takasa konu meblağ, işçinin ücretinin dörtte birinden yüksek olamayacaktır. Bu noktada pilotların İş Kanunu’na mı yoksa Borçlar Kanunu’na mı tabi oldukları ikilemine de dahi girilmesine gerek yoktur. Zira ücretin takasına ilişkin işbu düzenleme sadece Borçlar Kanunu’na tabi hizmet ilişkileri için değil tüm iş ilişkileri için uygulanmaktadır (Süzek, 378).

Dolayısıyla 31.08.2020 tarihli protokol sonrası ücretinden %50 oranında kesinti yapılacak olan pilotlar açısından da eğitim giderleri aylık ücretlerinden mahsup edilirken ücretin haczedilebilir kısmını ifade eden dörtte bir sınırına uyulması gerektiği kanaatindeyiz.

Av. Nazlı Hilal Kaya & Av. Setenay Kaya